هنر چرم دوزی به عنوان یکی از محبوب ترین و مدرنترین صنایع دستی در ایران، در عرصه مد اهمیت ویژهای دارد. جمعیت زیادی، به ویژه جوانان، به یادگیری این هنر زیبا علاقه مند هستند. با توجه به اینکه هر استان در ایران دارای وسایل و فرهنگهای خاص خود است، بلوچستان نیز به خاطر هنر چرم دوزی، لباسهای سوزن دوزی، کوسنها و ملافهها، گلدوزی، سفالگری و تزئینات خود شناخته میشود .هنر چرم دوزی میتواند با استفاده از ابزارهای خاص و سوزن انجام شود. با این حال، هنوز برخی افراد در زمینه هنر چرم دوزی با دست و انواع چرم اطلاعات کافی ندارند. در ادامه به بررسی بیشتر چرم دوزی و کاربردهای آن خواهیم پرداخت، بنابراین با ما تا پایان این مقاله همراه باشید.
هنر چرم دوزی چیست؟
چرم دوزی یکی از صنایع دستی باستانی ایران است که تاریخچه ای غنی دارد. در گذشته، این هنر نه تنها در بازرگانی بلکه برای تولید زین و پوششهای اسب نیز مورد استفاده قرار میگرفت. در دنیای امروز، چرم دست دوز موارد مصرف متنوعی دارد، اما برای خلق طرحهای متفاوت بر روی اشیای گوناگون، لازم است این مهارت را فرا بگیرید. این هنر با ارزش، نیازمند تمرین مداوم است تا بتوانید طرحهایی زیبا و خلاقانه ایجاد کنید و در نتیجه، مهارتهای خود را ارتقا دهید.
تاریخچه هنر چرم دوزی
آثار باستانی نشان دهندهی قدیمی بودن هنر چرم دوزی در ایران است. ایرانیان باستان از پوست حیواناتی مانند گوسفند و گاو برای نوشتن استفاده میکردند، که نمونههای آن شامل نوشتن اوستا بر روی پوست گاو و نوشتههای پوستی در اورامان کردستان است. تولید چرم و تجارت آن در دوره عباسی رونق گرفت و پس از حمله مغولها، استفاده از پوست حیوانات برای ساخت لباسهای زمستانی، شمشیر و افسار افزایش یافت. در دوره تیموری، چرم برای جلد کتابها به کار می رفت. اولین کارخانه چرم سازی در تبریز تأسیس شد و سپس در شهرهای همدان، تهران و اصفهان کارخانههای دیگری راهاندازی شدند.
شناخت انواع چرم در هنر چرم دوزی
با توسعه علم، شاهد تنوع فراوانی در تولید چرم هستیم که در هنر چرم دوزی به کار گرفته میشود. به طور کلی، میتوان چرمها را به دو دسته اصلی تقسیم کرد: چرم طبیعی و چرم مصنوعی. در ادامه، به بررسی مختصر این دو نوع می پردازیم.
- چرم طبیعی
چرم طبیعی به واسطهی فرآیند دباغی پوست انواع حیوانات تولید میشود. این نوع چرم دارای ویژگیهایی چون استحکام بسیار، دوام و طول عمر بالا است. بر اساس میزان استحکام، چرمهای طبیعی به سه گروه سبک، نیمه سنگین و سنگین تقسیم بندی میشوند.
- چرمهای سبک از پوست حیواناتی نظیر گوسفند و بزغاله تهیه میشوند و به دلیل ضخامت کم نیاز به مراقبت ویژه دارند. لطافت بالای این چرمها باعث میشود که در تولید اکسسوریهایی نظیر دستکش و کلاه مورد استفاده قرار گیرند.
- چرمهای نیمه سنگین از پوست گونههایی مانند شترمرغ و کروکدیل به دست میآیند و به دلیل کمیاب بودن، قیمت بالایی دارند. این نوع چرم معمولاً در ساخت محصولات لوکس و خاص به کار می رود.
- چرمهای سنگین از پوست حیواناتی مثل گاو، گوساله و شتر تولید میشوند. این چرمها به خاطر استحکام بیشتر خود نسبت به سایر انواع چرم، با گذر زمان و استفاده، زیبایی و جذابیت خود را حفظ کرده و بهبود مییابند.
- چرم مصنوعی
در حال حاضر، به خاطر هزینههای بالای چرم طبیعی، نوع جدیدی از چرم به وجود آمده است که هرچند از نظر کیفیت در سطح پایینتری قرار دارد، اما به خاطر قیمت مناسب و جذابیت ظاهریاش، در ساخت کیف، کفش، پالتو و روکش صندلیها مورد استفاده قرار میگیرد. این چرم مصنوعی عمدتاً از مواد گیاهی و چرمهای وگان تولید میشود.
معرفی وسایل چرم دوزی
برای شروع یادگیری هنر چرم دوزی، آشنایی با انواع ابزارها، کاربردها و نحوه صحیح استفاده از هر یک از آنها ضروری است. در ادامه، به معرفی مهم ترین ابزارهای مورد نیاز در چرم دوزی خواهیم پرداخت.
- سمبه
سمبه ابزاری است که برای ایجاد سوراخهای کوچک و دقیق در چرم طراحی شده و در اندازهها و اشکال متنوعی در دسترس قرار دارد. برای به کارگیری سمبه در هنر چرم دوزی، ابتدا باید آن را بر روی سطح چرم قرار دهید و سپس با کمک مشته چرم، که مشابه چکش عمل میکند، به آن ضربه بزنید. یکی از اهداف اصلی سوراخ کردن چرم، آماده سازی برای دوخت دستی محسوب میشود. با ایجاد این سوراخها، عبور سوزن و نخ از چرم آسان تر می شود. در بازار انواع مختلف سمبههای چند سر وجود دارد که به طور خاص برای سوراخ کردن چرم پیش از دوخت با چرخ چرم دوزی طراحی شدهاند.
- نخ چرم دوزی
نخهای ویژهای که برای هنر چرم دوزی طراحی شدهاند، دارای استحکام فوقالعادهای هستند و در انواع رنگها و ضخامتها ارائه میشوند. انتخاب نخ مناسب به ویژگیهای چرم، از جمله ضخامت و جنس آن بستگی دارد و باید به گونهای انتخاب شود که با دوخت، همخوانی و دوام لازم را فراهم کند. نخهای موم زده به خاطر قدرت بالایشان، از محبوب ترین گزینهها در صنعت چرم دوزی محسوب می شوند.
- سوزن چرم دوزی
سوزنهای ویژهای که برای چرم دوزی طراحی شدهاند، از نظر تیزی و استحکام نسبت به سوزنهای معمولی برتری دارند تا بتوانند به راحتی و بدون آسیب رساندن به چرم، وارد و خارج شوند. این سوزنها در اندازههای مختلف در دسترس هستند و امکان استفاده در پروژههای متنوع را فراهم میکنند. به کارگیری سوزنهایی که تیزی لازم را ندارند، میتواند به چرم آسیب بزند یا حتی منجر به پارگی آن شود.
- آستر چرم
از آستر چرم برای افزایش لطافت و جذابیت بیشتر در قسمت پشتی چرم بهره برده میشود. این لایه عمدتاً در تولید کیف چرم که ابعاد بزرگ تری دارند، به کار می رود. در بازار، نمونههای گوناگونی از لایههای داخلی مانند سوزنی و اشبالت موجود است.
- یرآق آلات چرم
دکمهها، قفلها، زیپها و سگکها تنها نمونههایی از ابزارهایی هستند که در هنر چرم دوزی مورد استفاده قرار میگیرند. هر یک از این اجزاء کارکرد ویژهای دارند و علاوه بر این، به طرز قابل توجهی در زیبایی و جذابیت محصولات چرمی تأثیرگذارند.
چرم آرتان به عنوان یکی از برترین تولید کنندگان صنایع دستی، در زمینه هنر چرم دوزی فعالیت میکند. اگر به محصولات چرم دوزی شده علاقه دارید، میتوانید با مراجعه به بخش محصولات در وب سایت چرم آرتان، از آثار این هنر شگفتانگیز بهره مند شوید.
سخن پایانی
چرمهای طبیعی با گذشت زمان به زیبایی خود افزوده و برای مدتهای طولانی قابل استفاده خواهند بود، البته به شرطی که به نگهداری آنها توجه کنید. این نوع چرمها هیچ گاه از مد خارج نمیشوند و به استایل شما جلوهای خاص و شیک میبخشند. بنابراین، هرگز از سرمایه گذاری در خرید لباس یا اکسسوریهای چرمی منصرف نشوید؛ زیرا در موقعیتهای مختلف به ارتقاء ظاهر شما یاری خواهند رساند.